Εν όψει της αυξανόμενης συχνότητας και πολυπλοκότητας των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη, ειδική ομάδα εργασίας του Επιστημονικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Ακαδημιών (EASAC) προτείνει τη δημιουργία ενός ενοποιημένου ευρωπαϊκού ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης δασικών πυρκαγιών (Integrated Fire Management). Στόχος είναι η απρόσκοπτη ανταλλαγή πόρων και μέσων μεταξύ των κρατών-μελών, ενισχύοντας την πανευρωπαϊκή συνεργασία.
Στην έκθεση, την οποία συνέταξαν διακεκριμένοι επιστήμονες, ανάμεσά τους και δύο Έλληνες – ο Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός, και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κώστας Καλαμποκίδης – κρούεται ο κώδωνας του κινδύνου. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι πυρκαγιές πλήττουν πλέον ακόμη και περιοχές που ιστορικά είχαν μικρότερο κίνδυνο, ενώ εξετάζονται οι παράγοντες που ευθύνονται γι’ αυτές τις αλλαγές, οι συνέπειές τους, καθώς και οι τρέχουσες πρακτικές και πολιτικές διαχείρισης.
Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν την ανάγκη για μετάβαση από μια κυρίως κατασταλτική προσέγγιση σε ένα πιο ισορροπημένο μοντέλο, που θα συνδυάζει αποτελεσματικά προληπτικές και κατασταλτικές στρατηγικές. «Προτείνουμε μία πανευρωπαϊκή συνεργασία για την προστασία και προσαρμογή των δασικών οικοσυστημάτων αλλά και για τη βέλτιμη αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Η έκθεση αυτή αποσκοπεί στο να αναδείξει την ανάγκη συνένωσης των δυνάμεων όλης της Ευρώπης και της επιρροής της, δηλαδή και συμμαχικών χωρών», εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Ζερεφός.
Κλιματική αλλαγή και αστική επέκταση: Βασικοί παράγοντες κινδύνου
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η αυξημένη πολυπλοκότητα των πυρκαγιών οφείλεται σε αλλαγές στη χρήση γης, την κλιματική αλλαγή και τις κοινωνικοοικονομικές δυναμικές. «Με την κλιματική αλλαγή να εντείνει τις ξηρασίες και να μειώνει τις καλοκαιρινές βροχοπτώσεις, ο κίνδυνος πυρκαγιών προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2100», σημειώνουν. Παράλληλα, η αστική επέκταση, η ανάπτυξη υποδομών και η εγκατάλειψη γεωργικών εκτάσεων που οδηγεί στην εξάπλωση θαμνωδών εκτάσεων και δασών, αυξάνουν σημαντικά την ευπάθεια στις πυρκαγιές. Αυτό απαιτεί επενδύσεις σε προληπτικά μέτρα για τη μείωση του κινδύνου.
Ο κ. Ζερεφός επισημαίνει ότι η υπερθέρμανση μειώνει την υγρασία του εδάφους, καθιστώντας τα δασικά οικοσυστήματα ευάλωτα σε αναφλέξεις όταν η σχετική υγρασία πέφτει κάτω από 10%. «Όταν έχουμε παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας και εμφάνισης καυσώνων, όπως συμβαίνει στη Μεσόγειο πολύ συχνότερα πλέον, αυξάνεται η απειλή για δασικές πυρκαγιές», τονίζει.
Πολιτικές προσαρμογής και οκτώ στρατηγικές προτάσεις
Η έκθεση δίνει έμφαση στην προσαρμογή των πολιτικών για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών και την ενίσχυση των θεσμικών δυνατοτήτων. Ως μέρος των πολιτικών προσαρμογής προτείνεται, για παράδειγμα, ο καθαρισμός των περιαστικών δασών και των εγκαταλελειμμένων οικοπέδων δίπλα σε δάση. «Ευτυχώς η χώρα μας σε αυτό το σημείο νομίζω τα έχει πάει καλά διότι είμαστε από τις χώρες εκείνες που προσπαθήσαμε να βάλουμε τάξη. Μέσα σε αυτό καλό είναι να αρχίσουμε να γινόμαστε ευνομούμενοι με την ευνομία μας να προστατεύσουμε και τα δάση. Η παράκλησή μου είναι “όχι άλλη αδιαφορία” για το πράσινο της χώρας μας, που είναι δικό μας», υπογραμμίζει ο κ. Ζερεφός.
Στόχος της έκθεσης είναι η ενσωμάτωση της ανθεκτικότητας έναντι των πυρκαγιών στα ευρωπαϊκά τοπία, ώστε οι δασικές πυρκαγιές να αντιμετωπίζονται όχι μόνο ως καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, αλλά και στο πλαίσιο μιας βιώσιμης, προορατικής περιβαλλοντικής στρατηγικής. Προτείνονται οκτώ κύριες επιλογές πολιτικής για τη μακροπρόθεσμη προληπτική διαχείριση των δασικών πυρκαγιών:
- Επένδυση στην ολοκληρωμένη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς: Μετάβαση σε ισορροπημένη προσέγγιση πρόληψης και καταστολής.
- Εφαρμογή λύσεων βασισμένων στη φύση (Nature-based Solutions): Χρήση κατάλληλων λύσεων για μείωση κινδύνου και αποκατάσταση.
- Συνειδητοποίηση του οικολογικού ρόλου της φωτιάς στα οικοσυστήματα: Αναγνώριση της φωτιάς ως μέρος των οικοσυστημάτων και επιτρέποντας ελεγχόμενες προσχεδιασμένες καύσεις.
- Επενδύσεις στην εκπαίδευση και την επικοινωνία: Αύξηση της παιδείας και ετοιμότητας για τις πυρκαγιές.
- Χρησιμοποίηση της διαχείρισης τοπίου: Σχεδιασμός ανθεκτικών τοπίων.
- Εναρμόνιση των τομεακών πολιτικών: Ευθυγράμμιση πολιτικών χρήσης γης και περιβάλλοντος.
- Προώθηση της συμπαγούς αστικής ανάπτυξης: Μείωση αστικής εξάπλωσης και κινδύνου.
- Ενθάρρυνση βιώσιμης ιδιωτικής διαχείρισης γης: Υποστήριξη ιδιοκτητών στην υιοθέτηση πρακτικών ανθεκτικών στις πυρκαγιές.
Η έκθεση αυτή υπογραμμίζει την κρίσιμη ανάγκη για άμεση και συντονισμένη ευρωπαϊκή δράση απέναντι στην ολοένα και πιο απειλητική πραγματικότητα των δασικών πυρκαγιών.
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ