Σήμερα ξύπνησα με φριχτά νέα, όπως και οι περισσότεροι στη χώρα μας.
Η είδηση από την οποία φώτιζε το κινητό μου έγραφε «50χρονος σκότωσε τη μητέρα του στο Χαϊδάρι». Έκλεισα τα μάτια μου με δυσφορία. Άλλη μια. Άλλη μια γυναικοκτονία. Δε μπορούσα παρά να φοβηθώ. Κάθε γυναίκα που διαβάζει τέτοιες ειδήσεις τρέμει από πάνω έως κάτω μήπως είναι η επόμενη.
Η βία εναντίον των γυναικών έχει πάψει να είναι «μεμονωμένο περιστατικό». Είναι επιδημία. Και όπως κάθε επιδημία, εξαπλώνεται σιωπηλά, υπογείως, πίσω από κλειστές πόρτες και με σφραγισμένα στόματα. Μέχρι να γίνει είδηση. Μέχρι να γίνει φονικό. Μέχρι να γίνει τίτλος που αναβοσβήνει στο κινητό κάποιου άλλου. Το πιο φρικτό είναι πως έχουμε αρχίσει να το περιμένουμε. Σαν να είναι αναπόφευκτο.
Στις παρέες μας, στις συζητήσεις μας, οι λέξεις «γυναικοκτονία», «κακοποίηση», «χειριστικός» έχουν γίνει κομμάτι της καθημερινότητας. Δεν σοκάρουν πια. Κι αυτό είναι το πιο τρομακτικό: ότι συνηθίζουμε. Ότι το σώμα μας, για να προστατευτεί, κάνει το φρικτό να μοιάζει «κανονικό». Αλλά δεν είναι. Καμία γυναίκα δεν πρέπει να πεθαίνει από τα χέρια κάποιου που έπρεπε να τη φροντίζει.
Και ενώ οι ζωές χάνονται, οι αριθμοί μεγαλώνουν και οι ειδήσεις ανακυκλώνονται, οι ευθύνες παραμένουν χωρίς όνομα. Το κράτος στέκεται συχνά ανίκανο ή αδιάφορο. Οι νόμοι ανεπαρκείς. Οι καταγγελίες αγνοούνται. Κι εμείς, οι υπόλοιπες, κλείνουμε τα φώτα, διπλοκλειδώνουμε τις πόρτες, και αναρωτιόμαστε: πότε θα είναι η σειρά μας;
Δεν είναι όλες οι γυναίκες ίδιες, αλλά όλες είναι εξίσου ευάλωτες σ’ ένα σύστημα που δε λειτουργεί για εκείνες. Είτε είσαι νέα είτε ηλικιωμένη, παντρεμένη ή μόνη, μητέρα ή κόρη, καμία δεν έχει την πολυτέλεια της ασφάλειας. Το να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα —και σε τόσα άλλα μέρη— είναι από μόνο του ένας λόγος ανησυχίας. Είναι μια συνεχής εγρήγορση. Μια επιβίωση.
Αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι απλώς δικαιοσύνη μετά το έγκλημα. Είναι πρόληψη. Εκπαίδευση. Καμπάνιες που μιλούν για συναίνεση, όρια, ισότητα. Δομές που λειτουργούν. Αστυνομία που ακούει. Πολιτική που ενεργεί. Και μια κοινωνία που δεν σιωπά. Που φωνάζει πριν να είναι αργά. Πριν άλλη μια μάνα, αδερφή ή φίλη γίνει φωτογραφία σε μαυρόασπρη κορνίζα.
Δεν υπάρχει τίποτα που με τρομάζει περισσότερο όταν γνωρίζω νέα άτομα για το ότι δε γνωρίζω τις προθέσεις τους. «Να είσαι προσεκτική» ακούω από τους γονείς μου. Και η Καρολάιν ήταν προσεκτική. Και η Τοπαλούδη ήταν προσεκτική. Μήπως είναι καιρός να πάψουμε να ρίχνουμε τη βία ως απροσεξία των γυναικών αλλά ως σφάλμα των αντρών;
Αυτό το «να προσέχεις» κρύβει μια βαθιά, διαχρονική, και επικίνδυνη παραδοχή: ότι η προστασία από τη βία είναι ευθύνη του θύματος. Ότι η γυναίκα πρέπει να προσαρμόσει τη ζωή της, να μην κυκλοφορεί τη νύχτα, να μη φλερτάρει, να μην προκαλεί. Πρέπει δηλαδή να ζει σε συνεχή άμυνα. Και πάλι, καμιά εγγύηση δεν της δίνεται.
Πόσες φορές πρέπει να εξηγήσουμε ότι το πρόβλημα δεν είναι τι φοράει μια γυναίκα ή αν είπε “όχι” αρκετά ξεκάθαρα. Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν άντρες που πιστεύουν πως έχουν το δικαίωμα να καταστρέφουν, να ελέγχουν, να εξουσιάζουν. Και μια κοινωνία που δεν τους σταματά, αλλά τους καλύπτει με σιωπή ή δικαιολογίες.
Όταν η ευθύνη πέφτει πάντα πάνω μας, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: αν κάτι σου συμβεί, φταις εσύ. Ποτέ εκείνος. Ποτέ το περιβάλλον του. Ποτέ η κουλτούρα που τον διαμόρφωσε. Και αυτή η διαστρέβλωση δεν είναι μόνο άδικη—είναι επικίνδυνη. Γιατί όσο επικεντρωνόμαστε στο θύμα, ξεχνάμε τον θύτη. Τον αφήνουμε να συνεχίζει.
Χρειαζόμαστε μια άλλη αφήγηση. Μια αφήγηση που δε θα λέει στα κορίτσια να φοβούνται, αλλά στα αγόρια να σέβονται. Που δε θα εκπαιδεύει τις γυναίκες στην επιβίωση, αλλά τους άντρες στην ενσυναίσθηση.
Που θα εντοπίζει έγκαιρα την τοξικότητα, την πατριαρχική βία, τον κοινωνικό μισογυνισμό, και θα τους αποδομεί.
Δεν είναι υπερβολή να ζητάμε να ζούμε. Να περπατάμε χωρίς φόβο. Να γνωρίζουμε ανθρώπους χωρίς να μετράμε εξόδους κινδύνου. Δεν είναι υπερβολή να απαιτούμε μια κοινωνία που να μη μας θεωρεί υποψήφια θύματα. Είναι το αυτονόητο. Και το αυτονόητο πρέπει, επιτέλους, να γίνει πραγματικότητα.
Φωτεινή Τζουβελέκη
Φοιτήτρια φιλοσοφίας